Hiện nay bệnh chết héo trên cây keo đang phát triển mạnh, gây thiệt hại trên một số cánh rừng trồng keo trên địa bàn tỉnh Phú Yên ở tuổi cây từ 1 đến năm thứ 3 và có nguy cơ lan rộng trên diện tích rừng trồng chu kỳ 2, 3. Để chủ động phát hiện và phòng trừ bệnh chết héo cây keo, nhằm hạn chế bệnh phát tán gây hại trên diện rộng, bà con cần biết một số biện pháp phòng trừ bệnh chết héo trên cây keo như sau:
1. Triệu chứng: Trên thân xuất hiện vết loét, thâm hoặc lõm gây xì mủ hoặc sùi bọt ở ngoài vỏ, gỗ bị biến màu nâu đen hoặc xanh đen. Lá bị khô từ trên ngọn xuống, những cây bị bệnh nặng héo toàn bộ lá rồi khô dần chết cả cây.
2. Nguyên nhân: Do chủng nấm Ceratocystis spp gây ra. Nấm gây bệnh xâm nhiễm vào cây qua vết thương cơ giới (gãy đổ do gió bão, vết cắt tỉa cành,...) và côn trùng gây hại trên thân cành, rễ cây. Nhiệt độ và ẩm độ cao là điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát sinh gây hại vì vậy bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa từ tháng 9-12 ở điều kiện tỉnh Phú Yên.
Rừng keo bị bệnh chết héo tại thôn Tân Lương, xã Sơn Hội, huyện Sơn Hòa
Cơ chế lan truyền của bệnh: Nguồn bệnh có thể phát tán theo việc di chuyển cây bị bệnh; nấm bệnh tồn tại trong đất lan truyền theo dòng nước, dụng cụ canh tác, vết thương cơ giới trong quá trình chăm sóc, phát chồi; những vùng đất bạc màu, thoát nước kém nhưng nông dân trồng mật độ quá dày so với khuyến cáo; mua cây giống trôi nỗi không rõ nguồn gốc; trồng keo liên tục trong nhiều vụ, chăm sóc cây keo không đúng theo hướng dẫn của ngành chuyên môn tạo điều cho bệnh phát sinh, lây lan gây hại nặng.
Nấm Ceratocystis spp làm tắc nghẽn việc vận chuyển chất dinh dưỡng và nước từ dưới đất lên trên, đến khi bị tắt hoàn toàn dẫn đến cây héo và chết.
3. Một số biện pháp phòng trừ:
- Lựa chọn giống khỏe: Sử dụng các giống keo có khả năng chống chịu bệnh chết héo được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận như: AH1, AH7, BV10, BV16, BV32… Chỉ mua cây giống có nguồn gốc rõ ràng đã được công nhận. Cây giống đem trồng phải đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng theo quy định.
Có thể trồng hỗn giao các giống keo khác nhau trên cùng một khu rừng.
- Đối với diện tích vùng có mầm bệnh: Trước khi trồng 3 tháng, thu gom cành nhánh cây sau khai thác, băm nhỏ, xử lý bằng vôi bột với liều lượng 1-2% vôi bột so với tổng khối lượng vật liệu cần xử lý hoặc có thể đốt thực bì có kiểm soát. Cần kiểm tra đất cũ kỹ càng, không nên để sót các tàn dư thực vật của các cây bị nấm bệnh trước khi trồng.
- Đào hố trước khi trồng ít nhất 1 tháng: Bón vôi bột (0,5-1 kg/hố) và trộn đều với đất trong hố ngay sau khi đào hố, phơi ải hố ít nhất 2 tuần sau khi bón vôi. Sử dụng chế phẩm sinh học từ nấm đối kháng Trichoderma bón vào hố trước khi trồng, liều lượng 10 g/hố.
Đào rãnh thoát nước tốt cho rừng trồng sau các trận mưa lớn, tránh để ngập nước lâu tạo điều kiện cho nấm bệnh, tuyến trùng,… lây lan gây hại.
- Đối với rừng trồng 1-3 năm tuổi: tiến hành chăm sóc, bón phân cân đối và đầy đủ, phát dọn cỏ dại để cây thông thoáng hạn chế nấm gây bệnh tồn tại; cần tránh không làm tổn thương đến thân, cành, rễ của cây, đặc biệt không cắt tỉa cành vào mùa mưa.
- Luân canh các loài cây trồng khác phù hợp với điều kiện sinh thái tại địa phương để giảm áp lực gây hại của bệnh. Không được tận thu các cây đã bị bệnh và vận chuyển sang nơi khác để ngăn chặn bệnh lây lan ra diện rộng.
- Biện pháp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật:
Khi rừng keo có tỉ lệ bệnh từ 5-15% thì tiêu hủy cây bệnh rồi sử dụng chế phẩm sinh học từ nấm đối kháng Trichoderma viride (Tricô ĐHCT, Biobus 100WP…) liều lượng 5 kg+40kg chất phụ gia (phân rác hữu cơ nghiền nhỏ) bón cho 1 ha hoặc chế phẩm sinh học từ vi khuẩn đối kháng Bacillus subtilis (tên thương phẩm là Bionite WP…) liều lượng 3 lít + 45 kg chất phụ gia (phân rác hữu cơ nghiền nhỏ) cho 1 ha, bón nhắc lại lần thứ 2 sau lần 1 là 15 ngày.
Khi rừng keo có tỉ lệ bệnh từ 16-50% thì tiến hành chặt bỏ mang đi tiêu hủy. Phun phòng trừ bệnh bằng một số loại thuốc có chứa hoạt chất như: Metaxyl, Manozeb, Metaxyl+Manozeb (Metaxyl 500WP, Ridomid Gold 68WG, Manozeb 80WP,..) bằng máy phun cao áp lực cao lên gốc cây, thân cây và tán lá cho những cây còn lại để trừ bệnh, Chú ý pha với thuốc có chứa chất bám dính, phun nhắc lại 2 lần, mỗi lần cách nhau 10-15 ngày để tăng hiệu quả của thuốc.
Chú ý: Khi sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phòng trừ bệnh chết cây keo phải tuân thủ nguyên tắc 4 đúng: Đúng loại thuốc, đúng thời điểm, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách. Tuân thủ những quy định về an toàn trong sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Kiểm tra sau khi phun trừ nếu thấy bệnh có xu hướng phát triển tiến hành phun lần 2-3 (sau khi phun lần trước: 10 - 15 ngày) để chống tái nhiễm.
