1. Tình hình bệnh cúm gia cầm trên địa bàn tỉnh Phú Yên
Bệnh Cúm gia cầm là một bệnh truyền nhiễm ở loài chim (bao gồm cả gia cầm và chim hoang dã) và động vật có vú (bao gồm cả người); gây ra do vi rút cúm týp A. Trên vỏ bọc có hai loại kháng nguyên H (Hemagglutinin) và N (Neuraminidase). Kháng nguyên H có 16 subtype đánh số thứ tự từ H1 đến H16 và kháng nguyên N có 09 subtype được đánh số thứ tự từ N1 đến N9. Tùy theo chủng vi rút gây bệnh, ký hiệu của subtype H và N được chỉ định cho chủng vi rút đó. Ở Việt Nam hiện nay đã xác định chủng vi rút gây bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao là H5N1 và H5N6.
Trong chăn nuôi, gà thường bị mắc bệnh rất nặng, vịt thường mang mầm bệnh nhưng ít khi có biểu hiện triệu chứng lâm sàng và là nguồn chủ yếu gieo rắc mầm bệnh ra môi trường. Bệnh có tốc độ lây lan rất nhanh làm chết hàng loạt gia cầm ở nhiều loài khác nhau như gà, vịt, ngan, bồ câu, chim cút…gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho người chăn nuôi. Một số chủng vi rút cúm gia cầm không gây bệnh cho gia cầm nhưng có thể lây truyền bệnh cho người và gây tử vong ở người.
Gia cầm mắc bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao có thời gian ủ bệnh ngắn, thường từ 01 đến 03 ngày và có thể dài hơn tùy theo độc lực của vi rút. Do vậy, gia cầm mắc bệnh thường bị chết đột ngột và không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% tổng đàn trong vòng vài ngày; gia cầm đi không bình thường, loạng choạng, lắc đầu, run rẩy, mệt mỏi, nằm tụ tập từng đám; có các biểu hiện ở đường hô hấp như ho, khó thở, sổ mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, thở khò khè, viêm xoang, sưng viêm mí mắt, chảy nhiều nước mắt, nhiều con sưng khớp; sưng phù đầu và mặt, sưng mí mắt, mào và tích tím tái; xuất huyết dưới da, đặc biệt ở những chỗ da không có lông; tiêu chảy, phân loãng màu trắng hoặc trắng xanh, ở những con đang đẻ năng suất trứng giảm rõ rệt, có trường hợp đẻ trứng không có vỏ.
Hiện nay trên địa bàn tỉnh Phú Yên, tổng đàn gia cầm vẫn giữ ở mức ổn định, chăn nuôi vẫn phát triển do gia cầm dễ nuôi, sinh sản nhanh, công tác tiêm phòng được quan tâm nên không xảy ra dịch bệnh trên diện rộng. Tuy nhiên, chăn nuôi nhỏ lẻ, truyền thống tại nông hộ vẫn chiếm tỷ lệ cao, luôn tiềm ẩn nguy cơ phát sinh dịch bệnh từ các ổ dịch cũ. Ước tính hiện nay tổng đàn gia cầm của tỉnh Phú Yên khoảng hơn 4,5 triệu con, trong đó có khoảng 32 trại gà; 27 trại vịt, ngan, ngỗng, chim cút còn lại nuôi nông hộ.
Cán bộ thú y tiêm phòng vắc xin cúm gia cầm.
2. Các biện pháp phòng chống bệnh Cúm gia cầm tỉnh đã triển khai
UBND tỉnh Phú Yên đã ban hành Kế hoạch số 102/KH-UBND ngày 06/5/2019 về thực hiện Chương trình quốc gia phòng, chống bệnh Cúm gia cầm giai đoạn 2019-2025; số 209/KH-UBND ngày 02/12/2022 về tiêm vắc xin phòng bệnh Cúm gia cầm đợt 1/2024 và số 241/KH-UBND ngày 09/11/2023 tiêm vắc xin phòng bệnh cúm gia cầm đợt 2/2024 và đợt 1/2025; Công văn số 1147/UBND-KT ngày 29/2/2024 về tăng cường công tác phòng, chống dịch bệnh Cúm gia cầm và triển khai “Tháng tổng vệ sinh, khử trùng, tiêu độc môi trường đợt 1/2024”.
Theo đó, UBND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thành phố, thị xã tập trung nguồn lực, bố trí kinh phí phục vụ công tác phòng, chống dịch cúm gia cầm; bảo đảm kinh phí để tổ chức triển khai kịp thời, khống chế hiệu quả khi dịch bệnh xảy ra; giao Sở Nông nghiệp và PTNT phối hợp với các địa phương tăng cường quản lý, giám sát chặt chẽ tình hình dịch bệnh cúm gia cầm trên địa bàn; tổ chức tiêm phòng vắc xin cúm cho đàn gia cầm; chủ động lấy mẫu giám sát dịch bệnh và sự lưu hành vi rút cúm, bảo đảm phát hiện sớm, cảnh báo và xử lý triệt để ổ dịch, không để dịch bệnh lây lan diện rộng.
Chi cục Chăn nuôi và Thú y chủ động triển khai quyết liệt, đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch cúm gia cầm. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tình hình dịch bệnh để phát hiện sớm các ổ dịch, xử lý kịp thời những ổ dịch mới phát sinh’ Hướng dẫn người chăn nuôi gia cầm tăng cường áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, chủ động phòng dịch; rà soát, tổ chức tiêm phòng triệt để vắc - xin cúm gia cầm, bảo đảm đạt tối thiểu trên 80% tổng đàn thuộc diện tiêm phòng đối với 2 huyện nguy cơ cao được hỗ trợ vắc xin (thị xã Đông Hòa và huyện Phú Hòa). Trạm Chăn nuôi và Thú y các huyện, thị, thành phố phối hợp với địa phương tăng cường vận động người chăn nuôi mua vắc xin Cúm gia cầm tiêm phòng cho gia cầm của mình; tăng cường quản lý, kiểm tra hoạt động giết mổ tại các cơ sở giết mổ gia cầm, kiên quyết không cho đưa gia cầm và sản phẩm gia cầm không rõ nguồn gốc, gia cầm bệnh vào giết mổ, xử lý nghiêm các trường hợp nhập lậu, vận chuyển động vật, sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm dịch vận chuyển ra vào địa bàn tỉnh.
3. Người chăn nuôi cần làm gì để chủ động phòng cúm gia cầm ?
Để việc chăn nuôi đạt hiệu quả cao, người chăn nuôi nên áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, áp dụng quy trình chăn nuôi khép kín tự túc con giống. Có thể mua con giống khoẻ mạnh, sạch bệnh ở các trại giống lớn đã được cơ quan thú y cấp phép.
Quá trình chăn nuôi, cần thực hiện cùng nhập con giống, cùng xuất bán trong một thời điểm. Trong khi nuôi, không mua hoặc nhập thêm gia cầm vào trại. Định kỳ, tiến hành vệ sinh khử trùng tiêu độc và để trống chuồng trại từ 2 đến 3 tuần giữa 2 lứa nuôi. Nên dọn vệ sinh sạch sẽ phân và các chất độn chuồng, máng ăn máng uống rồi sát trùng chuồng trại và dụng cụ chăn nuôi thật kỹ lưỡng sau mỗi đợt xuất bán gà, sau đó để trống chuồng trại một thời gian mới nuôi tiếp đợt khác. Làm như vậy sẽ làm cho môi trường trong chuồng nuôi không bị ô nhiễm, có thời gian để tiêu độc khử trùng và tiêu diệt mầm bệnh.
Khi nuôi chỉ nuôi một loại gia cầm, không nuôi chung gia cầm với các loại gia súc khác. Hạn chế người vào khu vực chăn nuôi. Trước cổng ra vào chăn nuôi, cần có hố sát trùng. Trong hố này để vôi bột hoặc pha hóa chất để khử trùng. Ngoài ra, cần có chỗ chứa và xử lý phân đúng kỹ thuật.
Gia cầm phải được chủng ngừa đầy đủ các bệnh truyền nhiễm, nhất là vắc xin ngừa bệnh cúm gia cầm. Trước khi chủng ngừa vài ngày nên cho gà uống bổ sung Vitamine C để giảm stress, tăng sức đề kháng và tạo miễn dịch tốt cho gà sau tiêm chủng; Cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng, vào mùa lạnh phải giữ ấm chuồng trại. Gà, vịt cũng dễ bị nhiễm giun sán làm chậm lớn, suy giảm miễn dịch, vì vậy phải dùng thuốc để tẩy giun sán cho gà, vịt.
Khi phát hiện gia cầm có những biểu hiện bất thường như giảm ăn, giảm đẻ, gia cầm chết đột ngột, nghi mắc bệnh cần báo ngay thú y xã hoặc cơ quan quản lý chuyên ngành thú y nơi gần nhất.
