Nhung hươu, nai (lộc hươu, nai) là sừng non của con hươu, nai từ 3 tuổi trở lên; nhung nai có khối lượng lớn hơn nhung hươu. Nhung hươu, nai được xếp vào “tứ đại danh dược của thiên nhiên là: sâm - nhung - quế - phụ” (phụ ở đây là phụ tử, tên gọi khác của rễ cây Ô qui đầu). Nhung hươu, nai bên trong sừng có chứa nhiều mạch máu;. bên ngoài có màu đen hơi hồng, có lớp lông tơ mỏng (có lẽ tên nhung xuất phát từ lớp lông mịn như nhung này chăng ?).
Nhung nai có đặc tính vị ngọt, tính ấm, mặn, là nguồn tài nguyên đã được sử dụng từ hàng nghìn năm trước để bổ thận, tráng dương, sinh tinh, bổ tủy, ích huyệt, mạnh gân xương, tăng cường tuần hoàn máu và có hiệu quả đặc biệt trong việc cải thiện sức khỏe nam giới. Sử dụng nhung hươu, nai giúp giảm mệt mỏi, nâng cao tinh thần, tăng cường sức khỏe tổng thể. Theo Tây y và y học cổ truyền đều sử dụng nhung hươu trong nhiều bài thuốc bồi bổ cơ thể. Đối với trẻ em, nó có thể giúp cơ thể phát triển và cứng cáp; còn với người cao tuổi, nó giúp tăng cường sức đề kháng, cải thiện sức khỏe, ngăn chặn quá trình lão hóa.
Các loại nhung được sử dụng phổ biến bao gồm:
- Huyết nhung: Là phần nhung ngắn mềm, mọng máu, chưa phân nhánh. Huyết nhung được xem là loại nhung quý nhất và có dược tính đặc biệt cao.
- Nhung yên ngựa: Là những chiếc sừng non mới bắt đầu phân nhánh nhưng các nhánh còn ngắn, phần phân nhánh bên dài bên ngắn giống như yên ngựa. Cần phải canh thời gian, khi thu hoạch nhung, bởi nếu như để nhung phát triển thành sừng thì giá trị sử dụng thấp.
Trong nhung có chứa các thành phần như: Canxi Cacbonat, Canxi Phosphat, Protid, Collagel, kích tố (testosteron, pentocrin...) và hơn 17 loại Acid Amin.
Hiện nay, đời sống kinh tế người dân ngày càng ổn định, nhu cầu cần bồi bổ sức khỏe con người càng được chú trọng, trong khi việc lấy nhung nai, hươu trong tự nhiên hầu như không thể được; vì thế việc chăn nuôi nai, hươu để lấy nhung được quan tâm, trở thành một nghề mang lại thu nhập khá cho người chăn nuôi.
Ông Đặng Ngọc Hùng, hiện đang sinh sống tại thôn Phước Bình Bắc, xã Hòa Thành, TX. Đông Hòa, tỉnh Phú Yên, tuổi đã trên 70 nhưng gia đình ông đã đầu tư con giống về nuôi từ những năm 2014 cho đến nay, hiện đang duy trì nuôi 03 con nai đực.
Trực tiếp nghe ông Hùng chia sẻ cách thức và tình hình chăn nuôi nai cho thu nhập ổn định từ hộ gia đình cho thấy chăn nuôi nai đang phát huy hiệu quả kinh tế và được nhiều nông hộ nơi đây quan tâm đầu tư.
Theo ông Hùng việc nuôi nai không quá khó, đây là vật nuôi có sức đề kháng tốt, ít bệnh, dễ thích nghi với mọi điều kiện khí hậu nên chỉ cần một số kinh nghiệm chăm sóc, nhận biết các bệnh để kịp thời chữa trị. Nếu phát bệnh, nai thường phát bệnh giống như trâu bò nên việc chữa trị giống như chữa bệnh cho bò. Hơn nữa, nai chủ yếu ăn cỏ, chuối, lá cây,… một số phụ phẩm nông nghiệp nên chi phí nuôi không cao vì nai là động vật ăn ít hơn bò, thường lượng thức ăn 01 con bò thì nuôi được 03 con nai.
Để đàn nai phát triển tốt, ông Hùng chia sẻ, chuồng thích hợp cho nai sinh sống cần phải có nền sạch sẽ, dọn chuồng thường xuyên và nền chuồng cần bằng phẳng và đắp cao. Nếu sử dụng đệm lót sinh học thì khoảng 6 tháng mới cần dọn chuồng 1 lần. Đáy chuồng cần thường xuyên được dọn sạch, lót lớp đệm để nền chuồng luôn được khô. Thành chuồng có thể làm bằng gỗ, hay lưới B40 kiên cố, có nhiều ngăn phù hợp với giai đoạn sinh trưởng của nai. Đặc biệt, đối với nai đực phải nhốt riêng, tránh tình trạng xung đột giữa các con đực và các con khác trong đàn.
Nai nuôi lấy nhung được nhốt riêng mỗi con 1 chuồng. Trung bình mỗi con nai cho thu hoạch mỗi năm 2 lứa, 01 lứa chính cho thu hoạch từ 2,5 – 3,5 kg/con, 01 lứa phụ từ 1,2- 1,7 kg/con. Hiện nay giá bán nhung tươi từ 7 triệu – 7,5 triệu đồng/kg như vậy trung bình 01 con nai cho tổng thu nhập 25 triệu đồng đến 40 triệu đồng/năm
Ông Hùng cho biết thêm gia đình ông nuôi nai chủ yếu là tận dụng công lao động nhàn rồi. Nguồn thức ăn ông tận dụng đất có sẵn tại vườn nhà để trồng cỏ voi, trồng chuối; ngoài ra ông tận dụng lúc rảnh rỗi đi hái thêm các loại lá cây như lá mít, thầu đâu (lá xoan), lá sung, táo nhơn,…. Vào thời kỳ nai sắp mọc nhung thì bổ sung thêm củ cà rốt, bắp hạt nấu chín, bí đỏ,…. Trung bình mỗi năm, 1 con nai chỉ hết khoảng 400.000 - 500.000 đồng thức ăn, thuốc men.
Các cách sử dụng nhung tươi (theo VINMEC)
Có nhiều phương pháp để chế biến, sử dụng nhung tươi, trong đó phổ biến như là nhung ngâm mật ong, ngâm rượu hay nấu thành món ăn...
- Máu chảy ra khi cắt nhung có thể được hứng và cho vào rượu uống để tăng cường sinh lý.
- Nhung ngâm mật ong: Nhung tươi đem rửa sạch bằng rượu và gừng, sau đó cạo sạch lớp lông ngoài rồi thái lát. Sau đó cho vào trong mật ong nguyên chất ngâm với tỷ lệ 100g nhung tươi ngâm với 250ml mật ong. Thời gian ngâm là 100 ngày, sau đó có thể ăn trực tiếp, cứ 2 ngày ăn một lần, mỗi lần ăn 2-3 lát kèm mật ong.
- Nhung ngâm rượu: Nhung ngâm rượu với tỷ lệ 20g nhung đã sơ chế, thái lát ngâm vào trong 500ml rượu, sau 14 ngày là có thể uống được. Mỗi lần chỉ uống 1 thìa cà phê, ngày uống từ 1-2 lần trước bữa ăn. Loại rượu này rất tốt cho sức khỏe nam giới. Ngoài ra có thể ngâm rượu nhung kết hợp các thảo dược khác như là đông trùng hạ thảo, bột sơn dược... để tăng hiệu quả. Cần lưu ý không dùng quá liều lượng cần thiết.
- Nhung tươi nấu cháo: Nhung tươi đem thái mỏng và băm nhỏ. Nấu cháo trắng, khi cháo đã chín nhừ mới cho nhung đã băm nhỏ vào đun thêm khoảng 3-5 phút và thưởng thức. Cháo nhung tốt cho phụ nữ, trẻ em, người già yếu... có tác dụng bồi bổ sức khỏe, nên chia ra ăn 2 lần/ngày.
